جس کونوویچ : افسانه‌ای که در دود پیپ جاودانه شد

جس کونوویچ : افسانه‌ای که در دود پیپ جاودانه شد

مقدمه: در جستجوی معنای «استادی»

در دنیای امروز، واژه «استاد» (Master) بیش از حد به کار گرفته شده است. از استاد قهوه‌سازی گرفته تا استاد بازاریابی دیجیتال، این عنوان به سادگی بر سر هر کسی که در حوزه‌ای به مهارتی نسبی دست یافته، گذاشته می‌شود. اما در میان این همه ادعا، هنوز افرادی هستند که وجودشان، تعریف واقعی استادی را در ذهن متبادر می‌سازند؛ افرادی که عمر خود را وقف یک هنر کرده‌اند و به مرزهای کمال آن رسیده‌اند. در دنیای کوچک اما پرشور پیپ‌سازی هنری، جس کونوویچ
(Jess Chonowitsch)
یکی از این افراد نادر بود. او نه تنها یک پیپ‌ساز، بلکه معمار تجربه، فیلسوف سادگی و نماد تعهد بی‌وقفه به صناعت بود.

درگذشت او در نوامبر ۲۰۲۵، نه تنها پایان عمر یک هنرمند، بلکه خاموشی یک شعله درخشان در تاریخ این هنر بود. این مقاله تلاش می‌کند تا فراتر از یک مرور سیر زندگی، به کالبدشکافی فلسفه، تکنیک‌ها و میراثی بپردازد که جس کونوویچ برای دنیای پیپ به جا گذاشت. این داستان مردی است که با دستانش، چوب درخت برایر را به اشیائی بدل کرد که نه تنها ابزاری برای کشیدن تنباکو، بلکه مجسمه‌هایی قابل لمس از کمال بودند. او به ما آموخت که هنر واقعی در جزئیات پنهان است و سادگی، نتیجه‌ی درک عمیق و تسلط کامل بر پیچیدگی‌هاست. با پیگیری مسیر زندگی او، از یک جوان آرزومند دامپزشکی تا استادی که نامش با کیفیت هم‌عناوان شد، در می‌یابیم که چرا پیپ‌هایش امروزه، حتی پس از او، همچنان به عنوان شاهکارهای دست‌ساز، مورد ستایش و تحسین قرار می‌گیرند.

فصل اول : سرآغاز یک استاد – از آرزوی دامپزشکی تا دنیای پیپ‌سازی

هر افسانه‌ای با یک نقطه شروع آغاز می‌شود؛ گاهی این نقطه، یک تصمیم آگاهانه و گاهی، حاصل اتفاقی است که مسیر زندگی را برای همیشه تغییر می‌دهد. برای جس کونوویچ، این نقطه، بسته شدن دانشکده دامپزشکی بود. جوانی که با عشق به حیوانات و رویای درمان آن‌ها، مسیر علمی را در پیش گرفته بود، ناگهان با بسته‌ شدن دانشگاهش به دلیل مشکلات ساختمانی، در دوراهی زندگی قرار گرفت. این رویداد تلخ، اما سرنوشت‌ساز، او را به سمت شغلی سوق داد که پدرش، امیل کونوویچ (Emil Chonowitsch)، در آن پیشگام بود: پیپ‌سازی و تجارت تنباکو.

امیل کونوویچ خود یک پیپ‌ساز و تنباکوفروش ماهر بود و در آن زمان، برای ارتقاء مهارت‌هایش، نزد یکی از چهره‌های بزرگ تاریخ پیپ‌سازی دانمارک، پول راسموسن (Poul Rasmussen)، کار می‌کرد. جس برای گذران زمان و کسب درآمد تا زمان بازگشایی دانشگاه، به پدر پیوست و ناخواسته وارد کارگاهی شد که آینده هنر او در آن شکل می‌گرفت. این ورود، تصادفی نبود؛ بلکه سرآغاز یک سفر شش دهه‌ای به دنیای هنر و صنعت بود.

آموزش در مکتب پول راسموسن: بنیان‌های زیبایی‌شناسی کلاسیک

کارگاه پول راسموسن، یک محیط صرفاً فنی نبود؛ بلکه یک آکادمی هنری بود. راسموسن به شدت تحت تأثیر اشکال سنتی و کلاسیک پیپ بود و معتقد بود که زیبایی در هارمونی و تناسب‌های از آزمون زمان گذشته نهفته است. جس در محلی مشغول به کار شد که بهترین‌ها را می‌دید و می‌آموخت. راسموسن به او یاد داد که چوب برایر را بشناسد، طرح های آن را بخواند و با احترام با آن رفتار کند. او به جس آموخت که هر پیپ، یک شخصیت مستقل دارد و وظیفه پیپ‌ساز، برجسته کردن آن شخصیت از طریق طراحی بی‌نقص است.

این دوره همکاری با راسموسن، هرچند کوتاه، بسیار تأثیرگذار بود. راسموسن نه تنها به عنوان یک استاد فنی، بلکه به عنوان یک چهره‌ی پدرانه در زندگی جس عمل می‌کرد. با این حال، سرنوشت دیگری در انتظار بود. بیماری راسموسن، که در نهایت منجر به درگذشت او شد، جس را در یک نقطه عطف قرار داد. امیل، پدر جس، کارگاه را برای تأسیس کسب‌وکار شخصی خود ترک کرد، اما جس تصمیم گرفت بماند تا به آنه جولی (Anne Julie)، بیوه راسموسن، در مدیریت کارگاه کمک کند. این تصمیم، جنبه‌ای دیگر از شخصیت جس را نمایان ساخت : وفاداری و مسئولیت‌پذیری. در همین دوران بود که آنه جولی، که ابتدا فقط قصد مدیریت کارگاه را داشت، به تدریج جادوی پیپ‌سازی را کشف کرد و خود به یکی از مشهورترین و محترم‌ترین پیپ‌سازان زن در جهان تبدیل شد. این همکاری، داستانی از رشد متقابل در سایه یک تراژدی بود؛ جس به آنه کمک کرد تا پایه‌های یک امپراتوری هنری را بنا نهد و آنه نیز محیطی را فراهم کرد که جس می‌توانست در آن تجربه کند و مهارت‌هایش را غنی‌تر سازد.

فصل دوم : همکاری با سیکستن ایوارسون

پس از تجربه‌ی غنی در کنار راسموسن و آنه جولی، جس به کارخانه معتبر پیپ‌سازی دبلیو. اُ. لارسن (W.Ø. Larsen) پیوست. با این حال، این تجربه برای روح هنری او کافی نبود.

کار در یک خط تولید کارخانه‌ای، با تکرار بی‌پایان کارهایی مانند ساختن دهنه‌های پیپ و سمباده‌کشی بدنه‌ها برای تکمیل طرح‌های دیگران، برای جسی که خلاقیت و طراحی را در وجودش حس می‌کرد، خفقان‌آور بود. او به دنبال محیطی بود که بتواند ایده‌های خود را محک بزند و به عنوان یک طراح، نه یک کارگر، شناخته شود.

این جستجو او را به سمت یکی از تأثیرگذارترین و انقلابی‌ترین چهره‌های تاریخ پیپ‌سازی هدایت کرد: سیکستن ایوارسون (Sixten Ivarsson). ایوارسون، که لقب «پدر پیپ‌سازی مدرن دانمارکی» را یدک می‌کشد، با معرفی فلسفه «فانکشنالیسم» (Functionalism)، یک انقلاب در این هنر به پا کرد. او معتقد بود که فرم پیپ باید تابع عملکرد آن باشد؛ ارگونومی، جریان هوای روان، تعادل در دست و تجربه کشیدن مطلوب، باید در مرکز طراحی قرار گیرند، نه تزئینات افراطی و بی‌هدف.

جس با شجاعت به سیکستن مراجعه کرد و خواستار کار کردن در کارگاه او شد. پاسخ ایوارسون، سخت اما منصفانه بود و نشان‌دهنده شخصیت این استاد بزرگ بود: «بله، اما تا زمانی که نتوانی پیپی بسازی که من حاضرم نام خود را روی آن بگذارم و بفروشم، هیچ پولی دریافت نخواهی کرد.» جس بدون تردید پذیرفت. این توافق، به معنای کار صبحگاهی در کارخانه لارسن برای تأمین هزینه‌های زندگی و کار عصرگاهی در کارگاه ایوارسون برای یادگیری و رشد بود.

شش ماه آزمون و خطا برای کسب تأیید استاد

دوران کارآموزی زیر نظر ایوارسون، یک کلاس درس فشرده و بی‌رحمانه بود. سیکستن استادی سخت‌گیر بود که به جزئیات کوچک اهمیت می‌داد و کمترین نقص را برنمی‌تافت. جس شش ماه طول کشید تا بتواند پیپی بسازد که استانداردهای سخت‌گیرانه ایوارسون را پاس کند. آن پیپ اول، تنها یک قطعه کار نبود؛ گواهی بر تسلط جس بر اصول بنیادین پیپ‌سازی و دریافت مهر تأیید از بزرگترین استاد آن روزگار بود. کسب مهر «محصول ایوارسون» (Ivarsson Product) یک افتخار بزرگ بود و جس پس از آن، یک پیپ پس از دیگری ساخت که همگی مورد تأیید استاد قرار گرفتند.

با این حال، در اوج پیشرفت، خدمت نظامی اجباری جس را برای ۱۸ ماه از کارگاه دور کرد. این دوران، فرصتی برای او بود تا از کارخانه‌ای شدن فاصله بگیرد و به ارزش کار دستی عمیق‌تر بیاندیشد. وقتی به زندگی غیرنظامی بازگشت، دیگر حاضر نبود به کار در لارسن برگردد. او دیگر طعم کار سریع و تولید انبوه را نچشیده بود. جس به سیکستن بازگشت، اما این بار به عنوان یک هنرمند مستقل که می‌خواست هر ثانیه زمان لازم برای رسیدن به کمال را صرف کند. این تصمیم، نقطه عطفی بود که جس کونوویچ را از یک شاگرد ممتاز به یک استاد در حال ظهور تبدیل کرد.

فصل سوم : زیبایی‌شناسی کونوویچ – سمفونی در سادگی

سبک جس کونوویچ را نمی‌توان با چند کلمه توصیف کرد. او هنرمندی بود که در عین وفاداری به اشکال کلاسیک، توانست امضای منحصربه‌فرد خود را بر هر اثر بکوبد. زیبایی‌شناسی او بر سه ستون استوار بود: سادگی آگاهانه، کمال‌گرایی بی‌حد و مرز، و احترام عمیق به ماده.

قدرت فرم : بازآفرینی کلاسیک‌ها

بسیاری از مجموعه‌داران و کارشناسان، استفاده مداوم جس از سادگی و ظرافت را به عنوان اصلی‌ترین ویژگی سبک او می‌شناسند. این سادگی، اما سادگی ناشی از ضعف یا عدم خلاقیت نبود؛ بلکه نتیجه تسلط کامل بود. او اشکال کلاسیکی مانند بیلیارد ، دابلین و پات را نمی‌ساخت، بلکه آن‌ها را «بازتفسیر» می‌کرد. یک بیلیارد ساخته کونوویچ را از فاصله دور می‌توان شناسایی. خطوط منحنی بدنه، زاویه دقیق دهنه، و تناسبی که بین کاسه و استم برقرار می‌شد، همگی حکایت از دستی است که فرم را به خوبی آب خوردن می‌شناسد.

ریک نیکامب (Rick Newcombe)، دوست قدیمی جس و نویسنده‌ای که در معرفی آثار او در آمریکا نقشی کلیدی داشت، این جمله زیبا از شوپن را به کار می‌برد: «استادان می‌دانند چگونه چیزها را ساده کنند.» این دقیقاً تعریف هنر جس کونوویچ بود. او پیچیدگی‌های اضافی را حذف می‌کرد تا به هسته اصلی و زیبای فرم برسد. پیپ‌های او هرگز جلب توجه نمی‌کنند، اما نگاه هر بیننده‌ای را برای مدت طولانی به خود خیره می‌کنند؛ زیرا هرچه بیشتر به آن‌ها نگاه کنی، جزئیات بیشتری از کمال را کشف می‌کنی.

جزئیات، روح اثر : نوآوری‌های ظریف و تأثیرگذار

شاید بتوان گفت که نبوغ واقعی جس در همان جزئیاتی بود که بسیاری از پیپ‌سازان دیگر نادیده می‌گرفتند. او معتقد بود که «خدا در جزئیات است» و این باور را در تمام آثار خود به نمایش گذاشت.

* لبه‌های گرد در پیپ‌های سندبلاست:

یکی از مشخصه‌های بارز پیپ‌های سندبلاست (Sandblasted) او، لبه‌های صاف و تیز کاسه نبود. جس اغلب این لبه‌ها را به شکلی نرم و گرد پرداخت می‌کرد. این تغییر کوچک، حس کاملاً متفاوتی به پیپ می‌داد؛ آن را از یک ابزار خشن به یک شیء ظریف و دلپذیر تبدیل می‌کرد. این ایده آنقدر محبوب شد که بسیاری از پیپ‌سازان از آن تقلید کردند.

جودی دیویس (Jody Davis)، پیپ‌ساز معروف آمریکایی که نزد جس آموزش دیده، با طنز می‌گوید: «من لبه‌های پیپ‌هایم را گرد نمی‌کنم، چون جس این کار را آنقدر محبوب کرد که من می‌خواستم سبک خودم را حفظ کنم و از آن پرهیز کنم.» این جمله به خوبی نشان می‌دهد که چگونه طراحی‌های جس آنقدر شناخته‌شده شدند که دیگران حتی برای حفظ هویت خود، ناچار به پرهیز از آن‌ها بودند.

* دهانه و سوراخ کشیدن بی‌نقص: دهانه (Mouthpiece) پیپ‌های جس، به ویژه دکمه لب (Lip Button) و سوراخ هوا (Draft Hole) آن، به یک استاندارد طلایی در صنعت تبدیل شد. او با دقتی میکروسکوپی، دهانه‌هایی می‌ساخت که کاملاً با آناتومی لب و دهان سازگار بود و جریان هوایی روان و بدون مانع را تضمین می‌کرد. این ویژگی، تجربه کشیدن را به سطحی جدید ارتقا می‌داد و بسیاری از پیپ‌سازان تلاش کردند تا از این طراحی تقلید کنند، اما چشم یک متخصص به راحتی می‌تواند یک دهانه اصلی ساخت جس را از بهترین تقلیدها تشخیص دهد.

* استادکارِ بامبو : استفاده از بامبو در استم پیپ، پیش از جس اغلب به شکل نامتناسب و نازیبا انجام می‌شد. بامبوها کلفت، ناهماهنگ و بدون توجه به زیبایی طبیعی گره‌هایشان انتخاب می‌شدند. جس این تکنیک را به سطحی از ظرافت و هنر رساند که تا پیش از آن دیده نشده بود. سایکس ویلفورد (Sykes Wilford)، مدیرعامل Smokingpipes و دوست نزدیک جس، در این باره می‌گوید: «مواد و شکل برای جس هرگز «به اندازه کافی خوب» نبودند. برای مثال، بامبویی که استفاده می‌بایست باید بی‌نقص می‌شد؛ ضخامت پوست ریزوم باید دقیقاً مناسب بود، گره‌ها باید در دقیقاً مرحله مناسب رشد قرار داشتند – یعنی شروع به جوانه زدن کرده باشند اما هنوز جوانه نزده باشند – و شکل کلی بامبو باید منظم و با گره‌هایی با فاصله یکسان می‌بود. جس با جایگزین‌های درجه دو کنار نمی‌آمد؛ اگر کیفیت یک ماده را مناسب نمی‌دید، به سادگی استفاده از آن را متوقف می‌کرد.» این وسواس، بامبوی او را از یک جزء کاربردی به یک عنصر زیبایی‌شناختی تبدیل کرد.

تعهد بی‌وقفه به کمال : قصه‌هایی از کارگاه

داستان‌های بسیاری از وسواس جس در کارگاهش تعریف می‌شود که هر کدام به تنهایی فلسفه او را به تصویر می‌کشد. ریک نیکامب داستانی را به یاد می‌آورد که در یک نمایشگاه پیپ، جس از کنار مجموعه او عبور می‌کند و نگاهش به یک پیپ بیلیارد از یک برند معتبر می‌افتد. جس اجازه می‌خواهد که پیپ را در دست بگیرد. او یک جعبه کبریت از جیبش درمی‌آورد و لبه جلد کبریت را در یک شکاف میکروسکوپی بین دهانه و استم پیپ فرو می‌کند. نیکامب می‌گوید: «این شکاف غیرقابل دید بود، اما جس بلافاصله آن را دید.» این داستان نشان‌دهنده چشمی است که برای یافتن عیب، آموزش دیده است؛ نه برای تحسین ظاهر.

داستان دیگر از زبان نیکوس لوین (Nikos Levin) نقل شده است که از جس و همسرش بانی (Bonnie) دیدن می‌کند. آن‌ها در کارگاه هستند و جس مشغول سمباده‌کاری نهایی یک کاسه است. نیکوس و بانی به خانه می‌روند تا یک فیلم کلینت ایستوود ببینند. فیلم سه ساعت طول می‌کشد و وقتی تمام می‌شود، جس هنوز به آن‌ها ملحق نشده است. وقتی به کارگاه برمی‌گردند، جس در همان حالت اولیه است و با دقتی فراوان، همچنان در حال سمباده زدن دقیق همان بخش کوچک از کاسه است. این داستان، تصویری از مردی را می‌کشد که برایش زمان معنایی ندارد؛ تنها معنا، رسیدن به آن نقطه از کمال است که تنها خودش می‌تواند آن را حس کند.

فصل چهارم : موج‌های تأثیر – میراث یک استاد بر نسل‌ها

هنر یک استاد واقعی تنها به آثار او محدود نمی‌شود؛ بلکه در نفوذی که بر نسل‌های بعدی می‌گذارد، جاودانه می‌شود. تأثیر جس کونوویچ بر دنیای پیپ‌سازی، به ویژه بر جنبش پیپ‌سازی در آمریکا، غیرقابل انکار است.

انقلاب دانمارکی در آمریکا: نقش یک کاتالیزور

تا اواخر قرن بیستم، پیپ‌سازی در آمریکا عمدتاً سنتی و کمتر پیچیده بود. هنرمندانی مانند مایک بوترا (Mike Butera) و جی.تی. کوک (J.T. Cooke) کارهای فوق‌العاده‌ای انجام می‌دادند، اما با نفوذ «مدرسه دانمارکی»، که با اینترنت در اوایل دهه ۲۰۰۰ به سراسر جهان گسترش یافت، شاهد ظهور پیپ‌های آمریکایی بودیم که از نظر زیبایی‌شناسی و مهندسی می‌توانستند در صحنه جهانی رقابت کنند. پیپ‌های جس در خط مقدم این انقلاب قرار داشتند، زیرا توسط نسل جدید پیپ‌سازان آمریکایی تحسین و مورد مطالعه قرار می‌گرفتند.

جودی دیویس و جف گراسیک (Jeff Gracik)، دو تن از مشهورترین پیپ‌سازان آمریکایی، به صراحت تأثیر جس را بر کار خود تأیید می‌کنند. آن‌ها نه تنها تکنیک‌های خود را از او آموختند، بلکه فلسفه طراحی او را نیز درونی کردند. این هنرمندان خودشان به نوبه الهام‌بخش پیپ‌سازان دیگری در سراسر جهان شدند و به این ترتیب، میراث جس به صورت یک واکنش زنجیره‌ای به جلو حرکت کرد.

استادی بزرگ‌منش : معلمی که راه را هموار کرد

یکی از بارزترین ویژگی‌های شخصیتی جس، بخشندگی و بزرگ‌منشی او بود. او همیشه برای پیپ‌سازان جوانی که به دنبال راهنمایی بودند، وقت می‌گذاشت. جودی دیویس داستان شروع کارش را اینگونه تعریف می‌کند: «وقتی شروع کردم، پیدا کردن مواد اولیه سخت بود. فروشگاه UpTown’s مرا با جس تماس داد و جس شروع به فروش چوب برایر و ابونیت آلمانی به من کرد. این کار برای چندین سال ادامه یافت. این یک لطف بزرگ بود برای کسی مانند من که تازه کار بود. او به من اجازه داد به کارگاهش بیایم و در خانه‌اش بمانم. آن‌ها شیرین‌ترین مردم بودند. مردی کم حرف اما هنرمند و صنعتگری شگفت‌انگیز، و تأثیر بزرگی بر من بود و می‌دانم که بر جف گراسیک نیز تأثیر بزرگی داشته. مطمئن نیستم که بدون جس، امروز پیپ‌ساز می‌شدم.»

جف گراسیک نیز با قدردانی مشابهی می‌گوید: «من بی‌نهایت از جس سپاسگزارم. او نه تنها در مورد شکل‌دهی و درک بهتر رویکرد مبتنی بر فرم به من کمک کرد، بلکه با بخشندگی و مهمان‌نوازی‌اش به من الهام بخشید.» این نقل‌قول‌ها نشان می‌دهند که جس تنها یک هنرمند منزوی نبود؛ بلکه یک معلم و مربی بود که می‌خواست کل قافله هنر پیپ‌سازی به جلو حرکت کند، نه فقط خودش.

فصل پنجم: فراتر از کارگاه – انسانیت و داستان عشق

پشت هر استاد بزرگ، یک انسان با داستان‌ها، احساسات و روابطی عمیق قرار دارد. داستان زندگی جس کونوویچ، بدون اشاره به همسرش، بانی، ناقص خواهد بود. آن‌ها یک داستان عاشقانه‌ی لمیده بودند که الهام‌بخش بسیاری از کسانی بود که آن‌ها را می‌شناختند.

جس و بانی در سال ۱۹۷۰ با هم آشنا شدند. جس که در حال قدم زدن در پیاده‌رو بود، نگاهش به یک فروشنده جوان در یک مغازه می‌افتد و زندگی‌اش برای همیشه تغییر می‌کند. او بهانه‌های مختلفی می‌آورد تا از آنجا عبور کند تا سرانجام فرصتی برای آشنایی با بانی پیدا می‌کند. آن‌ها به زودی ازدواج کردند و خانه‌ای زیبا با سقفی از کاه‌گل و باغی سرسبز خریداری کردند و جس کارگاه شخصی خود را در آن بنا نهاد.

آن‌ها با هم به نمایشگاه‌های پیپ در سراسر جهان سفر کردند و ۱۸ بار از آمریکا دیدن کردند. آن‌ها همیشه در کنار یکدیگر بودند و حضورشان، گرمی و صمیمیت خاصی به این رویدادها می‌بخشید. اما در سال ۲۰۰۶، تراژدی وارد زندگی آن‌ها شد. بانی به بیماری ALS (بیماری لو گریگ) مبتلا شد. این رویداد، کار پیپ‌سازی جس را در اوج قدرت او متوقف کرد. او که تمام وجودش وقف همسرش بود، شش سال بعد از آن، تمام وقت خود را به مراقبت از او اختصاص داد.

وقتی بانی درگذشت، جس دو سال دیگر را صرف بهبودی و بازگشت به زندگی کرد و در این مدت تنها چند پیپ ساخت. او هرگز به سطح تولید قبلی خود بازنگشت. ریک نیکامب نقل می‌کند که جس می‌گفت: «پس از مرگ بانی، زندگی من عملاً به پایان رسید. او عشق زندگی من بود.»

سایکس ویلفورد نیز این حس را به خوبی بیان می‌کند: «برای جس، شادی که از زندگی می‌برد و شادی که از پیپ‌سازی می‌برد، کمتر از هم جدا بودند؛ اگر او نمی‌توانست آن شادی را پیدا کند، نمی‌توانست پیپ بسازد. و آن شادی با بیماری بانی از او رفت و هرگز کاملاً بازنگشت. جس و بانی ازدواجی داشتند که به آن‌ها و اطرافیانشان شادی می‌بخشید؛ با بیماری او، هر دو بیمار بودند، و با درگذشت او، جس تنها با نیمی از خودش باقی ماند.»

این بخش از زندگی جس نشان می‌دهد که هنر او از چه منبع عمیقی سرچشمه می‌گرفت. پیپ‌های او نه تنها محصول مهارت فنی، بلکه انعکاس حال روحی و شادی درونی او بود. وقتی آن شادی از بین رفت، موتور خلاقیت او نیز از کار افتاد.

Blind Cigar Tasting

نتیجه‌گیری : جاودانگی در دود و خاطره

اگر جهان عادل باشد، جس و بانی اکنون در کنار هم هستند، اما ما که مانده‌ایم، در دنیایی زندگی می‌کنیم که کمی جادوی کمتر، تعهد کمتر به صناعت و تعهد کمتر به جامعه پیپ دارد. جس کونوویچ تجسم این کیفیت بود. در دنیایی که واژه «استاد» بیش از حد به کار می‌رود، هیچ راهی برای توصیف مشارکت او در پیپ‌سازی جز این واژه وجود ندارد. او یک استاد واقعی بود.

پیپ‌های او به عنوان یادگارهایی از تعهد او به صناعت باقی مانده‌اند، هر کدام نمادی از جستجوی بی‌پایان او برای کمال. او به ما یادآوری می‌کند که هنر واقعی در صبر، در دقت به جزئیات، و در فروتنی در برابر ماده است.

او به نسل جدیدی از پیپ‌سازان نشان داد که چگونه می‌توان ضمن احترام به سنت، راهی نو گشود و امضای خود را بر تاریخ حک کرد .

جس کونوویچ دیگر در میان ما نیست، اما روح او در هر پیپی که با دقت و وسواس ساخته می‌شود، در هر هنرمندی که به دنبال کمال است و در هر دوست‌داری که با نگه داشتن یک شاهکار دست‌ساز، زیبایی را در سادگی می‌یابد، زنده است. افسانه او در دودی که از پیپ‌هایش برمی‌خیزد و در خاطره‌هایی که از او به یادگار مانده، جاودانه خواهد ماند . او تنها پیپ نمی‌ساخت ؛ او افسانه می‌آفرید .