نگاهی عمیق تر ، جامع تر و کاربردی تر به دنیای تنباکوی لاتاکیا
مقدمه : جادوی برگ های سیاه
لاتاکیا در دنیای توتون و تنباکوی پیپ چیزی فراتر از یک مادهٔ اولیه است. این برگ‌های تیره‌رنگ و خوش‌عطر حاصل ده‌ها مرحلهٔ پرزحمت و ماه‌ها مراقبت مداوم‌اند. هر بار که در کاسهٔ پیپ‌تان دود ملایم و پیچیدهٔ لاتاکیا را مزه‌مزه می‌کنید، در واقع با تاریخ، فرهنگ و هنر یک سرزمین تنفس می‌کنید.
اما لاتاکیا فقط یک برگ سیاه نیست؛ این برگ، داستان کشاورزانی را روایت می‌کند که در زمین‌های خشک و پرنور خاورمیانه عرق می‌ریزند، استادکارانی را به یاد می‌آورد که در انبارهای دوددهی، شب‌زنده‌داری می‌کنند و بلندرهایی را نشان می‌دهد که ساعت‌ها و روزها برای یافتن نسبت دقیق اجزا در یک مخلوط می‌کوشند.
در ادامه سفری طولانی و تخصصی به این دنیای بی‌بدیل خواهیم داشت: از خاستگاه و فرآوری گرفته تا کاربردهای مدرن، چالش‌های زنجیرهٔ تأمین، تفاوت‌های تاریخی، و حتی نکات نگهداری و ترفندهایی برای لذت بیشتر هنگام پیپ کشیدن.
۱. خاستگاه تاریخی و جغرافیایی لاتاکیا
لاتاکیا نام یک شهر بندری در سوریه نیز هست و بسیاری بر این باورند که نخستین برگ‌های دود داده‌شدهٔ این سبک، از همین منطقه به اروپا صادر شد. از آنجا بود که کم‌کم در میان پیپ‌کش‌های بریتانیایی جا باز کرد و به قلب مخلوط‌های انگلیسی راه یافت.
در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، کشاورزان سوری، به‌ویژه در مناطق شمال‌غربی این کشور، برگی به نام شک‌البنت را می‌کاشتند. این برگ‌ها پس از برداشت، در انبارهای خانوادگی‌شان با دود ملایم آتش‌های کوچک عمل‌آوری می‌شدند. آن زمان خبری از کارخانه‌های بزرگ یا شرکت‌های چندملیتی نبود؛ همه‌چیز به صورت بومی و سنتی انجام می‌شد.
اما امروز چه ؟
پس از دههٔ ۱۹۷۰، به دلایل سیاسی و زیست‌محیطی، فرآوری صنعتی در سوریه متوقف شد. قوانین جدید، اجازهٔ قطع برخی چوب‌ها را نمی‌داد و همین مسئله تولید را دشوار کرد. بنابراین :
بخش عمدهٔ برگ‌ها در ترکیه کشت می‌شوند (از جمله گونه‌های ازمیر و باسما).
سپس برای فرآوری به قبرس فرستاده می‌شوند، جایی که شرکت معروف Bee Trading عملیات دوددهی و آماده‌سازی را انجام می‌دهد.
نکتهٔ تاریخی : این انتقال جغرافیایی و تغییر گونهٔ برگ، تفاوت‌هایی در طعم و عطر لاتاکیای امروزی نسبت به نسخه‌های قدیمی‌تر ایجاد کرده است.
۲. اهمیت اقتصادی و تولید محدود
لاتاکیا یکی از کوچک‌ترین شاخه‌های صنعت جهانی تنباکو است. تخمین زده می‌شود که تولید جهانی آن سالانه حدود ۶۰٬۰۰۰ پوند باشد. اگر این عدد را در برابر صدها میلیون پوند تنباکوی ویرجینیا که فقط در آمریکا تولید می‌شود بگذاریم، می‌فهمیم که چرا لاتاکیا کالایی کمیاب است.
پیامدهای این محدودیت:
قیمت لاتاکیا معمولاً بالاتر از سایر تنباکوهاست.
تولیدکنندگان بزرگ مثل Cornell & Diehl یا G. L. Pease مجبورند خریدهای خود را ماه‌ها یا حتی یک سال زودتر برنامه‌ریزی کنند.
کوچک‌ترین اختلال در تولید یا حمل‌ونقل می‌تواند بر کل بازار جهانی تأثیر بگذارد.
۳. فرآوری سنتی : از آفتاب تا دود
فرآیند تولید لاتاکیا، همان‌قدر که پیچیده است، زیبا و هنرمندانه نیز هست.
الف) مرحلهٔ آفتاب
برگ‌های کوچک پس از برداشت:
۱. با نخ به یکدیگر دوخته می‌شوند.
۲. بر روی قاب‌های چوبی کوچک پهن می‌گردند.
۳. این قاب‌ها با زاویهٔ دقیق در برابر نور خورشید قرار می‌گیرند.
این مرحله:
رطوبت اضافی برگ را می‌گیرد.
رنگ آن را از سبز به قهوه‌ای تیره تغییر می‌دهد.
برگ را برای جذب دود آماده می‌کند.
ب) مرحلهٔ دوددهی طولانی
پس از عمل‌آوری اولیه، برگ‌ها به انبارهایی منتقل می‌شوند که:
با چوب‌های معطر مثل کاج و بلوط آتش‌های کوچک و مداوم روشن است.
دود به مدت چندین ماه به آرامی برگ‌ها را دربر می‌گیرد.
دمای محیط باید ثابت و معتدل نگه داشته شود.
افسانهٔ سرگین شتر : بسیاری شنیده‌اند که در گذشته از سرگین شتر برای دوددهی استفاده می‌شد. شواهد علمی این ادعا را تأیید نمی‌کنند، اما این داستان هنوز میان علاقه‌مندان دهان‌به‌دهان می‌چرخد.
۴. ویژگی های طعمی و عطر لاتاکیا
چرا لاتاکیا این‌قدر محبوب است؟
زیرا ترکیبی استثنایی از رایحه و طعم دارد:
ویژگی توضیح
رایحه دودی، چوبی، چرمی، خاکی، گاهی کمی شیرین
طعم ملایم، چندلایه، با ته‌مایه‌ای از گیاهان معطر
کشیدن بسیار بخشنده، بدون نیش زبانی، شعلهٔ سرد و آرام
نمونه‌هایی از مخلوط‌های مشهور:
Dunhill Nightcap:
سنگین و پرلاتاکیا، مناسب آخر شب.
Peterson Old Dublin:
متعادل، همراه با اورینتال و ویرجینیا.
Cornell & Diehl Pirate Kake:
بمب لاتاکیا! برای عاشقان طعم دودی.
۵. نقش لاتاکیا در مخلوط سازی
بلندرها معمولاً لاتاکیا را مانند نمک در آشپزی به کار می‌برند:
اگر زیاد باشد، کل مخلوط را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
اگر به‌اندازه باشد، طعم و رایحهٔ سایر اجزا را برجسته می‌کند.
نسبت‌های رایج :
۱۰ تا ۱۵ درصد: برای مخلوط‌های سبک انگلیسی.
۳۰ تا ۴۰ درصد: برای مخلوط‌های سنگین و پررنگ.
نکتهٔ بلندرها :
بسیاری از سازندگان ابتدا ترکیب اصلی (ویرجینیا، اورینتال، کاوندیش) را می‌چینند، سپس لاتاکیا را کم‌کم اضافه می‌کنند تا مطمئن شوند طعم سایر اجزا حفظ می‌شود.
۶. چالش‌های زنجیرهٔ تأمین
تولید لاتاکیا فقط یک مسئلهٔ کشاورزی نیست؛ سیاست و اقتصاد جهانی نیز در آن نقش دارند:
ناپایداری سیاسی: جنگ‌ها در خاورمیانه می‌تواند مسیر صادرات را مسدود کند.
مقررات زیست‌محیطی: قوانین سختگیرانهٔ قطع درختان باعث کاهش منابع چوب برای دوددهی می‌شود.
انحصار تولید: تمرکز در دست یک شرکت (Bee Trading) یعنی یک حادثهٔ کوچک می‌تواند بحران جهانی ایجاد کند.
نمونهٔ واقعی: چند سال پیش، آتش‌سوزی در یکی از انبارها باعث شد بخشی از محصول از بین برود و بازار جهانی برای مدتی دچار کمبود شود.
۷. مقایسه لاتاکیای سوری و قبرسی
ویژگی لاتاکیای سوری لاتاکیای قبرسی
طعم لطیف‌تر، پیچیده‌تر تندتر، دودی‌تر
رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه سیاه خالص
وضعیت دیگر تولید نمی‌شود تنها نوع موجود
لاتاکیای سوری امروز به افسانه‌ای در میان پیپ‌کش‌ها تبدیل شده است. کسانی که نمونه‌های قدیمی را چشیده‌اند، از عطر ابریشمی و ظرافت بی‌مانند آن می‌گویند. اما با توجه به شرایط فعلی، تنها گزینهٔ در دسترس لاتاکیای قبرسی است.
۸. لاتاکیا و فرهنگ پیپ
لاتاکیا نه‌تنها یک مادهٔ خام بلکه بخشی از فرهنگ پیپ است.
در انجمن‌های آنلاین، پیپ‌کش‌ها ساعت‌ها دربارهٔ «بهترین مخلوط لاتاکیا» بحث می‌کنند. برخی حتی کلکسیونی از قوطی‌های قدیمی دارند که تاریخ تولیدشان به دههٔ ۱۹۶۰ می‌رسد.
نکتهٔ جالب: بسیاری از پیپ‌کش‌های قدیمی اولین تجربهٔ لاتاکیای خود را با خاطرات عاشقانه یا لحظات خاص زندگی‌شان پیوند می‌دهند. برای آنها، رایحهٔ لاتاکیا چیزی فراتر از یک بو است؛ یک یادآور زمان‌های شیرین گذشته است.
۹. نگهداری و انتخاب لاتاکیا
الف) انتخاب:
برندهای معتبر : Cornell & Diehl, G. L. Pease, Peterson.
به تاریخ تولید توجه کنید؛ تازه بودن برگ بر کیفیت تأثیر دارد.
برای تازه‌کارها: مخلوط‌های سبک مثل Peterson Balkan Mixture.
برای حرفه‌ای‌ها: بمب‌های لاتاکیا مثل Pirate Kake.
ب) نگهداری:
محیط خشک و خنک.
استفاده از شیشه‌های درب‌پیچ.
به‌دور از نور مستقیم خورشید.
بسیاری ترجیح می‌دهند چند ماه یا حتی سال‌ها مخلوط را سن کنند تا طعم عمیق‌تر شود.
۱۰. تجربه کشیدن لاتاکیا در پیپ های مختلف
نوع پیپ هم می‌تواند تجربهٔ لاتاکیا را تغییر دهد:
پیپ‌های بزرگ: برای مخلوط‌های سنگین مناسب‌ترند چون دود بیشتری تولید می‌کنند.
پیپ‌های کوچک‌تر: برای امتحان ترکیب‌های جدید بهترند.
پیپ‌های میرشام: به دلیل خنک‌کردن دود، طعم لاتاکیا را شفاف‌تر نشان می‌دهند.
پیپ‌های برایر: طعم دودی و شیرینی برگ را برجسته می‌کنند.
۱۱. آینده لاتاکیا
با وجود چالش‌های موجود، آیندهٔ لاتاکیا روشن به‌نظر می‌رسد. چرا؟
علاقهٔ جهانی به پیپ رو به افزایش است، به‌ویژه در جوامع کلکسیونری.
برخی شرکت‌ها در حال آزمایش با چوب‌های بومی دیگر (مثل سرو یا بلوط‌های خاص) برای ایجاد طعم‌های جدید هستند.
پروژه‌هایی در حال بررسی است تا شاید روزی نسخه‌ای جدید از لاتاکیای «سوری» احیا شود.
۱۲. جمع‌بندی : هر کاسهٔ پیپ، داستانی از صبر و هنر
لاتاکیا نه‌تنها یک جزء از مخلوط‌های پیپ بلکه یک سفر فرهنگی و تاریخی است. از مزارع کوچک ترکیه و سوریه تا انبارهای دوددهی در قبرس، هر برگ سیاه داستانی از تلاش کشاورزان، مهارت استادان عمل‌آوری و خلاقیت مخلوط‌سازان را روایت می‌کند.
پس دفعهٔ بعد که کاسهٔ پیپ‌تان را با مخلوطی دودی و عمیق پر کردید و دود خوش‌عطرش را مزه‌مزه نمودید، به یاد بیاورید که این تنها یک برگ نیست؛ لاتاکیاست. میراثی زنده و ارزشمند که باید آن را پاس داشت.
ژورنال بررسی سیگاربرگ های ایران و جهان
همین امروز عضو انجمن سفر و پیپ شوید
خرید توتون پیپ فروشگاه اول
خرید توتون پیپ فروشگاه دوم
برگرفته از آموزه‌های ماسترو رحیمی و استاد کامران
گرد آوری توسط تیم تولید محتوای پاسارگادتاباک
در انجمن پیپ و سیگاربرگ ایران
اخبار دنیای پیپ و سیگار برگ را دنبال کنید
