پسری با پیپ اثر پابلو پیکاسو :ادای احترام ماسترو رحیمی به پابلو پیکاسو
در دنیای پر هیاهوی هنر قرن بیستم، معدود آثاری هستند که بتوانند در نگاه نخست، ذهن بیننده را به تأملی عمیق دعوت کنند. یکی از این آثار، بی تردید نقاشی «پسری با پیپ» از پابلو پیکاسو است. تابلویی از نوجوانی گمنام، با نگاهی گم شده در افق، پیپی خاموش در دست، و تاجی از گل های سرخ بر سر؛ تصویری که بیش از یک قرن است ذهن مخاطبان و منتقدان را مشغول خود کرده است.
اما این نقاشی تنها یک تصویر زیبا نیست؛ بلکه نماینده لحظه ای از گذار، تفکر و بازتعریف هویت انسانی است. در این مقاله، ضمن بررسی دقیق این اثر، به رازهای نهفته در آن، جایگاه پیپ در تاریخ هنر، و حتی پیوندی شگفت انگیز میان این تابلو و شعله ی کبریتی کوچک با طراحی خاص می پردازیم؛ کبریتی که توسط هنرمند معاصر، ماسترو رحیمی، با طرح همین اثر جاودانه تولید شده است.
تولد پسری با پیپ در بطن دوران سرخ
پابلو پیکاسو در سال ۱۹۰۵ و در سن ۲۴ سالگی، پس از مهاجرت به پاریس و اقامت در محله ی مون مارتر، نقاشی «پسری با پیپ» را خلق کرد. این دوره که به نام «دوران سرخ» (Rose Period) شناخته می شود، مرحله ای از تحول شخصی و هنری برای پیکاسو بود. او که پیش تر در «دوران آبی»، با افسردگی و اندوه ناشی از مرگ یکی از دوستان نزدیکش دست و پنجه نرم می کرد، در این برهه به سمت رنگ های گرم، نرمی فرم ها و مضامینی انسان گرایانه حرکت کرد.
در این تابلو، پیکاسو پسرکی به نام «پتی لویی» را به تصویر کشیده است. نوجوانی بومی از اهالی مون مارتر که روزهایش را بی هدف در اطراف استودیوی پیکاسو می گذراند. او لباس کار آبی بر تن دارد، پیپی در دست گرفته و بر سرش تاجی از گل های سرخ نشسته است. این ترکیب غیر منتظره، دوگانگی شگفتی را نشان می دهد: سادگی و زیبایی، بی تفاوتی و وقار، کودکی و بلوغ.
چرا پیپ؟ و چرا این گونه؟
سؤال بسیاری از تحلیل گران این است که چرا پیکاسو در این نقاشی، به جای کتاب، ابزار یا نماد دیگری، پیپ را به دست پسرک سپرده؟ حقیقت آن است که پیپ، در آن دوران، نمادی رایج از تفکر، بزرگ سالی، و حتی روشن فکری بود. نویسندگان، فیلسوفان و هنرمندان بسیاری با پیپ دیده می شدند؛ از مارک تواین تا فروید.
پیپ، در این اثر، بیش از یک شیء، یک کنش است. پسرک آن را محکم نمی کشد، بلکه آرام و خاموش در دست دارد؛ گویی پیپ بهانه ای برای سکون، درنگ و تأمل است. حالتی که پیکاسو خود بارها تجربه اش کرده بود. گزارش هایی وجود دارد که خود پیکاسو نیز در برهه هایی پیپ می کشیده و حالت نشستن پسرک، به طرز حیرت انگیزی، به ژست های خود او شباهت دارد.
تاج گل و روایت یک قدیس زمینی
یکی از مهم ترین عناصر این تابلو، تاج گل سرخ بر سر نوجوان است. پیکاسو این تاج را در نسخه ی اولیه ی نقاشی نیاورده بود. اما پس از چند هفته، تصمیم گرفت این عنصر شاعرانه را اضافه کند. چرا؟ بسیاری از منتقدان این تاج را نشانه ای از «قدیس سازی زمینی» می دانند. پسرکی عادی، با لباس کار، با پس زمینه ای گرم، ناگهان با تاجی از گل در مقام چیزی فراتر از انسان معمولی قرار می گیرد.
تاج گل، در سنت یونانی و رومی، نشانه ی پیروزی و افتخار بود. در کلیسا، نشانه ای از قداست. و در هنر پیکاسو، تبدیل به عنصری نمادین می شود برای تعالی انسان عادی، برای ستایش کودک درونی، و برای آشتی میان زمختی زندگی و لطافت خیال.
نگاهی منتقدانه: اثر درجه دو یا شاهکاری جاودانه؟
اگرچه خود پیکاسو این نقاشی را در دسته آثار اصلی اش قرار نداد، اما فروش این تابلو در سال ۲۰۰۴ به مبلغ ۱۰۴ میلیون دلار، آن را به یکی از گران ترین آثار تاریخ بدل کرد. این موضوع موجی از بحث ها را در پی داشت.
بلِیک گاپنیک، منتقد مشهور، معتقد بود:
«این تابلو اگرچه زیباست، اما در مقایسه با دیگر آثار پیکاسو، از نظر تکنیکی و نوآوری، در سطح متوسطی قرار دارد.»
اما برخی دیگر، از جمله مجموعه داران بزرگ، این اثر را ستایش کردند و آن را «بازتابی کم نظیر از درونی ترین تحولات پیکاسو» دانستند.
پیپ در بستر تاریخ هنر
از قرن هجدهم به بعد، پیپ کم کم از یک وسیله صرفاً مصرفی به ابزاری نمادین در هنر تبدیل شد. هنرمندان، از رامبرانت گرفته تا مانه، از پیپ برای نمایش تفکر، سیر درونی و حتی اعتراض استفاده کرده اند. در دوران مدرنیسم، پیپ هم چون آینه ای از ذهن پیچیده انسان مدرن جلوه کرد.
در «پسری با پیپ»، این ابزار ساده به نقطه ی ثقل معنا بدل می شود. گویی بدون پیپ، پسرک تنها کودکی ساده بود؛ اما با آن، به موجودی رازآلود، در مرز اسطوره و واقعیت بدل شده است.
وقتی نقاشی بر کبریت می نشیند: شعله ای از جنس هنر
در دنیای امروز، هنر تنها در قاب ها و موزه ها محدود نمی ماند. گاه از بوم جدا می شود و در اشیای روزمره جاری می گردد. یکی از نمونه های خاص و قابل تأمل این حضور، کبریت هایی ست که توسط ماسترو رحیمی طراحی شده اند؛ کبریت هایی که نقش «پسری با پیپ» بر آن ها چاپ شده است.
این اقدام، صرفاً یک تصمیم تزئینی نیست؛ بلکه گفت و گویی ست میان شعله و رنگ، میان آتش و هنر. پیپی که در نقاشی خاموش است، با این کبریت روشن می شود. و شاید این، استعاره ای عمیق باشد: شعله ای که مخاطب روشن می کند، همان شعله ای ست که روزی در ذهن پیکاسو جرقه زد.
ماسترو رحیمی که خود هنرمندی بی بدیل در دنیای پیپ سازی و ادوات مربوط به آن است، با این طراحی، ادای احترامی هوشمندانه به پیکاسو و به پیپ کرده است. حرکتی که در نگاه اول ساده می نماید، اما در عمق، پلی است میان قرن بیستم و بیست و یکم، میان پاریس و تهران، میان هنر خالص و زندگی روزمره.
سخن پایانی: از مون مارتر تا شعله ای در دست ما
«پسری با پیپ» تنها یک نقاشی نیست. ترکیبی ست از روایت های انسانی، استعاره های تاریخی و ظرافتی بی انتها. پیپی که در دست دارد، چیزی فراتر از توتون و آتش است. نمادی ست از تأمل، از پرسشگری، از لحظه ای مکث در میانه ی هیاهوی زندگی.
امروز، وقتی کبریتی با طرح این اثر در دستان ما قرار می گیرد، دیگر فقط با شعله ای ساده روبه رو نیستیم. این یک دعوت است؛ دعوت به تأمل، دعوت به نگریستن از زاویه ای دیگر، و شاید هم دعوتی برای درک دوباره ی رابطه ی میان هنر و زندگی.
شاید پیکاسو هم، اگر امروز در میان ما بود، از دیدن این کبریت های کوچک و هنری لبخند می زد. لبخندی از سر رضایت؛ چرا که اثرش هنوز زنده است، شعله می کشد، و در ذهن ها جرقه می زند.
جدید ترین اخبار پیپ با ماسترو رحیمی
همین امروز عضو انجمن سفر و پیپ شوید
خرید پیپ فروشگاه اول
خرید پیپ فروشگاه دوم
بخشی کوتاه از آموزش پیپ
برگرفته از آموزه‌های ماسترو رحیمی و استاد کامران
گرد آوری توسط تیم تولید محتوای پاسارگادتاباک
در انجمن پیپ و سیگاربرگ ایران
1 دیدگاه دربارهٔ «پسری با پیپ اثر پابلو پیکاسو :ادای احترام ماسترو رحیمی به پابلو پیکاسو»
درود بر ماسترو رحیمی عزیز
هر بار وارد سایتتون می‌شم، حس می‌کنم وارد یک دنیای پر از دانش و تجربه شدم. بخش مقالاتتون برای من شده مثل کلاس درس. با افتخار می‌گم که خیلی از چیزهایی که امروز می‌دونم، از شما یاد گرفتم.