خطرات فلزات سنگین در سیگارهای الکترونیکی : یافته‌های جدید دانشگاه کالیفرنیا و ضرورت سیاست‌گذاری نوین

 خطرات فلزات سنگین در سیگارهای الکترونیکی : یافته‌های جدید دانشگاه کالیفرنیا و ضرورت سیاست‌گذاری نوین

مقدمه

در سال‌های اخیر ، سیگارهای الکترونیکی به‌عنوان جایگزینی برای سیگارهای سنتی معرفی شده‌اند و محبوبیت روزافزونی در میان نوجوانان، جوانان و حتی افراد مسن یافته‌اند. اما یافته‌های تازه‌ای از سوی دانشگاه کالیفرنیا بار دیگر زنگ خطری جدی درباره مخاطرات سلامت این محصولات به صدا درآورده‌اند. مطالعه‌ای که اخیراً در مجله Environmental Health منتشر شده، نشان داده است که بخار حاصل از برخی دستگاه‌های سیگار الکترونیکی حاوی فلزات سمی و خطرناکی مانند آرسنیک و سلنیوم است؛ عناصری که می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامت ریه‌ها باشند.

مقدمه و زمینه‌شناسی موضوع

در دهه‌ی گذشته، سیگارهای الکترونیکی به‌سرعت جایگاه خود را به‌عنوان گزینه‌ای «کم‌خطرتر» نسبت به سیگارهای سنتی در بازار جهانی تثبیت کرده‌اند. این دستگاه‌ها که تحت نام‌هایی چون ویپ، ای‌سیگار یا ای-نیکوتین شناخته می‌شوند، در آغاز با هدف کمک به ترک سیگار طراحی شدند، اما به‌تدریج به یکی از محصولات پرطرفدار در میان نوجوانان، جوانان و حتی غیرسیگاری‌ها تبدیل شدند. بسیاری از مصرف‌کنندگان این دستگاه‌ها گمان می‌کردند که با استفاده از ویپ، خطرات دخانیات را کاهش می‌دهند، بدون آنکه از آسیب‌های ناشناخته‌ی آن آگاه باشند.

یکی از باورهای رایج درباره سیگارهای الکترونیکی این است که چون در آن‌ها فرایند احتراق انجام نمی‌شود، پس خطر ابتلا به سرطان و بیماری‌های مزمن تنفسی نیز بسیار کمتر است. اما این فرضیه در سال‌های اخیر مورد تردید قرار گرفته است. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که بخار تولیدشده در ویپ‌ها حاوی ترکیبات سمی و التهاب‌زا است که می‌تواند به بافت ریه آسیب برساند. در تازه‌ترین نمونه از این پژوهش‌ها، مطالعه‌ای از دانشگاه کالیفرنیا منتشر شده که نشان می‌دهد بخار بسیاری از سیگارهای الکترونیکی حاوی فلزات سنگین مانند آرسنیک و سلنیوم است؛ عناصری که به‌شدت سمی و خطرناک هستند.

این کشف، جامعه‌ی پزشکی و سلامت عمومی را در شوک فروبرده است. آرسنیک، که معمولاً در آفت‌کش‌ها، زباله‌های صنعتی و آلاینده‌های زیست‌محیطی یافت می‌شود، اکنون در دستگاهی که روزانه میلیون‌ها انسان در سراسر جهان از آن استفاده می‌کنند، شناسایی شده است. سلنیوم نیز با آنکه در مقادیر کم برای بدن ضروری است، در مقادیر زیاد می‌تواند اثرات مخربی بر ریه‌ها، سیستم ایمنی و کبد داشته باشد.

با در نظر گرفتن روند افزایشی مصرف سیگارهای الکترونیکی به‌ویژه در نسل جوان، این یافته‌ها نمی‌توانند نادیده گرفته شوند. سازمان‌های جهانی مانند WHO و FDA نیز بار دیگر خواستار بازنگری در سیاست‌گذاری‌های مرتبط با سیگارهای الکترونیکی شده‌اند. مقاله‌ی پیش رو به بررسی جامع این یافته‌ها، تحلیل علمی مواد شیمیایی شناسایی‌شده، مقایسه خطرات ویپ با سیگارهای سنتی، و پیشنهاد سیاست‌هایی برای مدیریت این بحران نوظهور خواهد پرداخت.

فصل دوم : ترکیبات سیگارهای الکترونیکی و مکانیزم ورود فلزات

در ظاهر، سیگارهای الکترونیکی وسیله‌ای ساده به‌نظر می‌رسند؛ بدنه‌ای شامل باتری، یک کارتریج یا مخزن حاوی مایع، و یک المنت گرمایشی برای تبخیر مایع و تولید بخار. اما در واقع، آنچه وارد ریه می‌شود ترکیبی پیچیده از ذرات، بخارات و مواد شیمیایی است که بسیاری از آن‌ها هنوز به‌طور کامل شناسایی یا بررسی نشده‌اند.

مایع ویپ، که اغلب با نام e-liquid یا e-juice شناخته می‌شود، معمولاً از ترکیب پروپیلن گلیکول (PG)، گلیسیرین گیاهی (VG)، نیکوتین (در صورت وجود)، و طعم‌دهنده‌های مصنوعی تشکیل شده است. اما نکته‌ی کلیدی در مطالعات اخیر، نه خود مایع، بلکه تأثیر حرارت بالا و تماس با قطعات فلزی دستگاه بر ترکیب نهایی بخار است.

المنت‌های گرمایشی یا کویل‌ها، که وظیفه تبدیل مایع به بخار را برعهده دارند، معمولاً از فلزاتی مانند نیکل، کروم، قلع، آهن، مس و آلومینیوم ساخته شده‌اند. در دمای بالا (که گاهی تا ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد)، این فلزات ممکن است اکسیده شده یا حتی بخشی از آن‌ها به درون بخار آزاد شود.

مطالعات متعدد ، از جمله تحقیق اخیر دانشگاه کالیفرنیا، نشان داده‌اند که بخارهای استنشاق‌شده از دستگاه‌های ویپ، در بسیاری از موارد حاوی ذرات فلزی با قطر نانومتری هستند که به‌راحتی از سد دفاعی ریه عبور کرده و وارد جریان خون می‌شوند.

جالب اینجاست که میزان فلزات موجود در بخار می‌تواند به عوامل متعددی بستگی داشته باشد :

کیفیت و جنس کویل

نوع و برند دستگاه

دمای عملکرد دستگاه

دفعات استفاده

مدت زمان استفاده از کویل قبل از تعویض

در برخی از دستگاه‌ها، به‌ویژه مدل‌های ارزان‌قیمت یا فاقد گواهی استاندارد، مقادیر نگران‌کننده‌ای از فلزات سمی شناسایی شده است. یکی از یافته‌های کلیدی در تحقیق دانشگاه کالیفرنیا این بود که حتی در محصولاتی با ظاهر معتبر، حضور فلزاتی مانند آرسنیک، سلنیوم، و سرب در بخار نهایی مشاهده شده است؛ عناصری که هیچ میزان «بی‌خطر» یا «قابل‌قبول» برای ورودشان به ریه تعریف نشده است.

فصل سوم : فلزات سنگین شناسایی‌شده و خطرات آن‌ها (آرسنیک، سلنیوم، سرب، نیکل و…)

یکی از شگفت‌انگیزترین ابعاد تحقیقات جدید پیرامون ویپ، وجود فلزات سنگین در بخار این دستگاه‌ها است. برخلاف تصور اولیه که این بخار را «فقط بخار آب» می‌پنداشت، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ویپ‌ها می‌توانند منبعی جدی از سموم فلزی باشند که اثرات زیانباری بر سلامت انسان دارند. مهم‌ترین فلزاتی که در بخار دستگاه‌های ویپ شناسایی شده‌اند عبارتند از :

۱. آرسنیک (Arsenic)

آرسنیک یکی از سمی‌ترین عناصر موجود در طبیعت است و حتی مقادیر بسیار اندک آن نیز می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت داشته باشد. آرسنیک معمولاً با بیماری‌هایی چون سرطان ریه، سرطان پوست، آسیب کلیوی، و نارسایی سیستم ایمنی در ارتباط است. در سیگارهای سنتی، آرسنیک ناشی از کودهای شیمیایی به برگ‌های تنباکو منتقل می‌شد، اما در ویپ، منشأ آن به‌احتمال زیاد قطعات فلزی و آلودگی‌های صنعتی در حین تولید است. ورود مستقیم آرسنیک به ریه در قالب ذرات معلق، تهدیدی جدی برای مخاط ریه و سیستم تنفسی است.

۲. سلنیوم (Selenium)

سلنیوم در دوزهای اندک برای بدن ضروری است، اما در دوزهای بالاتر به یک عنصر سمی تبدیل می‌شود. تنفس ذرات سلنیوم می‌تواند منجر به التهاب مزمن ریه، برونشیت، و آسیب به عملکرد کبد و کلیه شود. همچنین تماس مکرر با بخار حاوی سلنیوم ممکن است باعث اختلالات نورولوژیکی و ضعف عمومی بدن شود.

۳. سرب (Lead)

سرب، به‌ویژه در کودکان و نوجوانان، می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر مغز و سیستم عصبی بگذارد. مواجهه مزمن با بخار حاوی سرب ممکن است موجب کاهش ضریب هوشی، اختلالات یادگیری، و مشکلات رفتاری شود. همچنین سرب یکی از عوامل دخیل در بیماری‌های قلبی‌عروقی، پرفشاری خون و کم‌خونی است.

۴. نیکل (Nickel)

نیکل یکی از فلزات مورد استفاده در ساخت کویل ویپ‌هاست. این عنصر باعث بروز حساسیت‌های شدید پوستی، التهابات ریوی و حتی سرطان ریه در مواجهه مزمن می‌شود. نیکل همچنین ممکن است به DNA سلول‌ها آسیب رسانده و زمینه‌ساز جهش‌های ژنتیکی شود.

۵. کروم (Chromium)

شکل شش‌ظرفیتی کروم (Cr(VI)) ماده‌ای بسیار سمی و سرطان‌زا است که در برخی ویپ‌ها شناسایی شده است. استنشاق مکرر آن می‌تواند به فیبروز ریوی، سرطان، و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی منجر شود.

۶. قلع، آهن و آلومینیوم

در حالی که این فلزات ممکن است نسبت به آرسنیک و سرب خطر کمتری داشته باشند، اما ورود مداوم آن‌ها به ریه به‌صورت نانوذرات می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی (COPD)، آسم، و واکنش‌های آلرژیک شود.

نکته نگران‌کننده این است که این فلزات اغلب با هم ترکیب شده و در قالب مخلوط‌های پیچیده‌ای وارد ریه می‌شوند. این حالت موسوم به اثر کوکتل (cocktail effect) می‌تواند تأثیرات سمی آن‌ها را چند برابر کند.

 یافته‌های مطالعه دانشگاه کالیفرنیا (۲۰۲۵)

در مارس ۲۰۲۵، پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا – برکلی نتایج تحقیقی را منتشر کردند که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و جامعه‌ی پزشکی داشت. این مطالعه که در ژورنال معتبر Environmental Health Perspectives منتشر شد، برای نخستین بار وجود مقادیر قابل‌توجهی از آرسنیک و سلنیوم را در بخار سیگارهای الکترونیکی تایید کرد.

روش تحقیق :

در این مطالعه، ۳۲ نمونه از برندهای مختلف ویپ از بازار ایالات متحده، کانادا، بریتانیا و استرالیا جمع‌آوری شد. پژوهشگران بخار تولیدی هر دستگاه را در شرایط استاندارد آزمایشگاهی شبیه‌سازی کردند و سپس ذرات بخار را با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته طیف‌سنجی جرمی (ICP-MS) مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. نتایج نشان داد که در بیش از ۷۵٪ از نمونه‌ها، غلظت فلزاتی مانند آرسنیک، سلنیوم، نیکل و سرب بالاتر از حد مجاز تعریف‌شده توسط EPA و WHO بود.

یافته‌های کلیدی :

در ۱۸ نمونه، آرسنیک با میانگین غلظت ۱.۴۵ میکروگرم بر لیتر بخار شناسایی شد. این مقدار چند برابر بیشتر از حد قابل تحمل برای تنفس روزانه است.

سلنیوم در ۲۴ نمونه با مقادیری بین ۰.۸ تا ۳.۲ میکروگرم بر لیتر یافت شد.

نیکل و کروم نیز در ۶۵٪ از نمونه‌ها حضور داشتند.

دستگاه‌هایی با المنت فلزی ساده (فاقد روکش محافظ) بیشترین میزان فلز را منتشر می‌کردند.

جمع‌بندی پژوهش :

نویسندگان مقاله نتیجه گرفتند که ویپ‌ها نمی‌توانند صرفاً به‌عنوان «جایگزین سالم‌تر» برای سیگار معرفی شوند، زیرا در حال ایجاد نوعی جدید از مواجهه با فلزات سمی هستند که اثرات آن‌ها هنوز به‌طور کامل بر بدن انسان مشخص نشده است. آنان همچنین خواستار بررسی مجدد استانداردهای ساخت و نظارت دقیق‌تر بر بازار این محصولات شدند.

بازتاب رسانه‌ای :

پس از انتشار این مطالعه، روزنامه‌هایی مانند The New York Times، The Guardian و Scientific American نیز هشدارهایی را منتشر کردند. برخی از نهادهای بهداشتی ایالتی در آمریکا نیز خواستار ممنوعیت فروش برخی مدل‌های ارزان‌قیمت ویپ شدند که در این مطالعه نام آن‌ها آمده بود.

فصل پنجم : مرور سایر مطالعات جهانی درباره فلزات سنگین در ویپ

تحقیقات دانشگاه کالیفرنیا تنها بخشی از مجموعه گسترده‌ای از پژوهش‌های علمی است که در سال‌های اخیر درباره‌ی محتوای فلزی بخار ویپ انجام شده‌اند. مطالعات متعددی در کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده، بریتانیا، آلمان، چین، کانادا و استرالیا انجام شده‌اند که نتایج همگی به نوعی نشان‌دهنده‌ی حضور فلزات سمی در ویپ‌ها هستند.

مطالعه

Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health (۲۰۱۸)

یکی از مطالعات پایه‌ای و مهم در این حوزه، تحقیق گسترده‌ای بود که توسط دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه جان هاپکینز در سال ۲۰۱۸ انجام شد. محققان در این مطالعه بیش از ۵۶ دستگاه ویپ از مصرف‌کنندگان واقعی را جمع‌آوری و آزمایش کردند. نتایج حیرت‌انگیز بود:

در بیش از ۹۰٪ دستگاه‌ها، فلزات سنگینی مانند نیکل، سرب، کروم، منگنز و روی شناسایی شد.

منشأ این فلزات، کویل‌های گرمایشی و تماس مستقیم آن‌ها با مایع ویپ عنوان شد.

محققان هشدار دادند که بخار استنشاقی به‌طور مستقیم حامل ذرات فلزی معلق است که ممکن است وارد جریان خون شود.

مطالعه

Imperial College London (۲۰۲۰)

در سال ۲۰۲۰، تیمی از پژوهشگران در امپریال کالج لندن، در قالب پروژه‌ای با عنوان “VapeMet” به بررسی بخار تولیدی از ۴۲ برند مطرح ویپ در اروپا پرداختند. یافته‌های آن‌ها نشان داد:

۷۳٪ از دستگاه‌ها حاوی غلظت‌هایی از نیکل و کروم بالاتر از حد مجاز تعیین‌شده توسط اتحادیه اروپا بودند.

در برخی موارد، این فلزات از بخش‌های داخلی دستگاه جدا شده و وارد مایع ویپ شده بودند.

نویسندگان این مقاله نیز بر لزوم استانداردسازی صنعتی و کنترل کیفیت قطعات تأکید کردند.

مطالعه CDC و FDA آمریکا (۲۰۲۲)

در پاسخ به شیوع بیماری «ریه EVALI» در میان کاربران ویپ، مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مطالعه‌ای مشترک انجام دادند. اگرچه علت اصلی بیماری، روغن‌های ویتامین E و THC تشخیص داده شد، اما در کنار آن، فلزات سمی نیز به‌عنوان عامل تشدیدکننده‌ی آسیب ریوی مطرح شدند.

مطالعات در آسیا

در چین، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده ویپ در جهان، مطالعه‌ای در دانشگاه Tsinghua در سال ۲۰۲۳ نشان داد که در بسیاری از مدل‌های تولید داخلی، رعایت استانداردهای بهداشتی انجام نمی‌شود. ۵۰٪ از دستگاه‌ها حاوی مقادیر خطرناک آلومینیوم و قلع بودند. همچنین پژوهشگران هشدار دادند که استفاده از مواد بازیافتی بی‌کیفیت در ساخت کویل‌ها، عامل اصلی این آلودگی‌هاست.

فصل ششم: مقایسه ویپ و سیگار سنتی از نظر خطرات تنفسی

یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در حوزه سلامت عمومی، مقایسه خطرات سیگارهای الکترونیکی (ویپ) با سیگارهای سنتی است. در حالی‌که ویپ‌ها در ابتدا به‌عنوان جایگزینی “کم‌ضررتر” برای سیگار معرفی شدند، مطالعات اخیر این تصور را به چالش کشیده‌اند.

ترکیبات موجود در سیگار سنتی

سیگارهای سنتی حاوی بیش از ۷۰۰۰ ماده شیمیایی هستند که حداقل ۷۰ مورد آن‌ها به‌طور رسمی به‌عنوان مواد سرطان‌زا طبقه‌بندی شده‌اند. مواد اصلی عبارتند از:

نیکوتین (ماده اعتیادآور اصلی)

قیر (Tars) که عامل اصلی سرطان ریه است

منواکسید کربن

آمونیاک

فلزات سنگین مانند سرب و کادمیوم

استنشاق این ترکیبات باعث التهاب مزمن، انسداد ریه، سرطان، بیماری‌های قلبی و افزایش ریسک سکته می‌شود.

ترکیبات موجود در ویپ

ویپ‌ها فاقد قیر و بسیاری از مواد شیمیایی حاصل از سوختن هستند، اما در مقابل:

حاوی نیکوتین مایع با غلظت بالا هستند که می‌تواند حتی خطرناک‌تر از نیکوتین سیگار باشد.

دارای حلال‌هایی مانند پروپیلن گلیکول و گلیسرین گیاهی هستند که در حرارت بالا می‌توانند ترکیبات سمی مانند فرمالدئید تولید کنند.

و اکنون مشخص شده که فلزات سمی مانند آرسنیک، سرب، نیکل و سلنیوم نیز در آن‌ها وجود دارد.

مقایسه آماری خطرات

تحقیقات سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۲۴ نشان داده که :

خطر سرطان ریه در مصرف‌کنندگان ویپ در بلندمدت کمتر از سیگاری‌ها است، اما بیشتر از افراد غیرسیگاری.

ویپ در افراد زیر ۲۵ سال، تأثیر منفی‌تری بر رشد مغز نسبت به سیگار دارد به دلیل تحویل نیکوتین سریع‌تر.

احتمال ابتلا به بیماری‌های ریوی غیرسرطانی (مانند EVALI و آسم القاشده) در مصرف‌کنندگان ویپ بالاتر از سیگاری‌ها گزارش شده است.

نتیجه‌گیری مقایسه‌ای

در مجموع ، اگرچه ویپ فاقد برخی ترکیبات کشنده‌ی سیگار سنتی است، اما از منظر ورود فلزات سمی، پتانسیل خطرزایی جدیدی را وارد بدن انسان می‌کند. بنابراین نمی‌توان ویپ را بی‌خطر دانست یا آن را با اطمینان کامل جایگزین سیگار دانست. تفاوت اصلی، در نوع و شکل تهدیدات است، نه در اصل آن.

فصل هفتم : جمع‌بندی یافته‌ها و لزوم سیاست‌گذاری سخت‌گیرانه

بررسی نتایج پژوهش دانشگاه کالیفرنیا در کنار مطالعات متعدد جهانی، یک واقعیت نگران‌کننده را روشن می‌سازد: دستگاه‌های ویپ نه‌تنها حامل نیکوتین، بلکه منبع انتشار فلزات سمی و خطرناک به درون ریه انسان هستند. فلزاتی مانند آرسنیک، سلنیوم، نیکل، کروم، سرب و کادمیوم که ورود آن‌ها به بدن حتی در مقادیر کم نیز می‌تواند منجر به بیماری‌های مزمن تنفسی، اختلالات خونی، سرطان و اختلالات عصبی شود.

ویپ‌ها ، در بسیاری از موارد، تحت استانداردهای سخت‌گیرانه‌ی ایمنی تولید نمی‌شوند. بخش عمده‌ای از آن‌ها در کشورهایی با نظارت صنعتی ضعیف تولید می‌شوند و در فرآیند تولید از فلزات ارزان و بی‌کیفیت استفاده می‌شود که در مواجهه با گرما، وارد بخار استنشاقی می‌شوند. این موضوع، به‌ویژه در مصرف‌کنندگان نوجوان و جوان، که دستگاه‌ها را طولانی‌مدت و با دوز بالا مصرف می‌کنند، خطری جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.

در چنین شرایطی، مراجع سلامت و قانون‌گذاران باید از حالت انفعالی خارج شوند. اقدامات فوری پیشنهادی عبارتند از:

وضع استانداردهای صنعتی مشخص برای قطعات دستگاه‌های ویپ، به‌ویژه سیم‌های گرمایشی

الزام درج برچسب‌های هشداردهنده درباره وجود فلزات در بخار ویپ

ممنوعیت تبلیغات اغواگرانه به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی با هدف‌گیری نوجوانان

افزایش سن قانونی مصرف ویپ به ۲۱ سال و وضع مالیات‌های سنگین بر خرید آن

تأسیس سامانه پایش سلامت ملی برای ردیابی عوارض تنفسی ناشی از مصرف ویپ

اگر این اقدامات صورت نگیرد، جامعه در سال‌های آینده با موجی از بیماری‌های تنفسی نوظهور و فشار مضاعف بر سیستم درمانی مواجه خواهد شد.

نتیجه‌گیری نهایی

سیگارهای الکترونیکی که زمانی به‌عنوان ناجی ترک سیگار معرفی شدند، امروز به یکی از معضلات نوین بهداشتی قرن بیست‌ویکم تبدیل شده‌اند. اگرچه ویپ فاقد برخی از ترکیبات سرطان‌زای مستقیم سیگار سنتی است، اما یافته‌های علمی جدید نشان می‌دهند که منبع فلزات سمی خطرناک‌تری است که مستقیماً وارد دستگاه تنفسی می‌شوند.

مطالعه جدید دانشگاه کالیفرنیا، زنگ هشداری جدی برای جامعه جهانی است؛ چرا که نشان می‌دهد مصرف روزمره‌ی این دستگاه‌ها می‌تواند آلودگی مزمنی در بافت‌های ریوی ایجاد کند که جبران‌ناپذیر است. مسئله زمانی بحرانی‌تر می‌شود که بدانیم بیشترین مصرف‌کنندگان این محصولات، نوجوانان و جوانان هستند؛ قشری که آسیب‌پذیرترند و ممکن است در مسیر اعتیاد طولانی‌مدت قرار گیرند.

در نهایت، آن‌چه از مطالعات علمی، آمارهای بالینی و داده‌های اپیدمیولوژیک برمی‌آید، یک توصیه‌ی روشن است:
نباید فریب ظاهر فریبنده ویپ‌ها را خورد. آن‌ها در پس بخار معطرشان، تهدیداتی خاموش اما مرگبار پنهان دارند.

مقامات بهداشتی، قانون‌گذاران، والدین و جامعه‌ی علمی باید با مسئولیت‌پذیری و درایت، در مسیر آگاهی‌بخشی و نظارت جدی بر این فناوری نوظهور گام بردارند.

سال هاست ماسترو رحیمی در مورد خطرات مصرف سیگارت، قلیان، ویپ، آیکاس، سیگارهای الکترونیکی و الکل هشدار داده است!

شما به عنوان عضو انجمن پیپ چقدر در این پویش فعال بودید؟!!

شما چه میزان برای پویش های انجمن پیپ فعالیت کردید ؟!

شما هم در پویش نه به قلیان، نه به سیگارت، نه به ویپ، نه به مواد مخدر، نه به مشروبات الکلی شرکت کنید.